Έφηβοι και ναρκωτικά: ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ - Ευδοκία Παπαδοπούλου - Psychologized

Η χρήση και εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες αποτελεί πλέον μάστιγα του αιώνα. Καθημερινά, καθώς περπατάμε στο δρόμο, βλέπουμε ανθρώπους εθισμένους να βρίσκονται, όπως λέμε, «στον κόσμο τους».

Δεν μας σοκάρει πλέον τόσο η εικόνα τους, μάλλον συνηθίσαμε. Τραγική ειρωνία είναι πως νέοι όλο και μικρότερης ηλικίας εμπλέκονται στη χρήση ουσιών· έρευνες καταδεικνύουν πως η πρώτη μύηση λαμβάνει χώρα γύρω στα 12 έτη. Τι γίνεται όμως όταν η χρήση ναρκωτικών συμβαίνει μέσα στην οικογένειά μας; Τι γίνεται όταν υποψιαζόμαστε ότι το έφηβο παιδί μας είναι χρήστης; Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις που μας εφιστούν την προσοχή ώστε να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Πριν περάσουμε στα «σημάδια» ας ρίξουμε μια ματιά στα αίτια που ωθούν τους έφηβους στη χρήση. Μερικά από αυτά είναι τα ακόλουθα:

–> υπάρχει μια γενετική προδιάθεση: ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν πως τα ποσοστά χρήσης ουσιών είναι υψηλότερα στις οικογένειες εξαρτημένων ατόμων.

–> χαρακτηριστικά του ατόμου όπως η επιθετικότητα, η περιέργεια, η ανάγκη για ανεξαρτησία και πειραματισμό, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, ο μειωμένος αυτοέλεγχος κλπ.

–> η αλλοτρίωση της κοινωνίας, των ανθρώπινων σχέσεων και των θεσμών, όπως η οικογένεια και το σχολείο.

–> οικογενειακές επιρροές: οι γονείς κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής λειτουργούν ως πρότυπα μίμησης για τα παιδιά τα οποία ταυτίζονται μαζί τους και μιμούνται τις πράξεις τους. Γονείς εξαρτημένοι που κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών επηρεάζουν τη μετέπειτα πορεία των παιδιών και αυξάνουν τις πιθανότητες εμπλοκής σε ουσίες.

–> η εξασθένιση των διαπροσωπικών σχέσεων εντός της οικογένειας, η έλλειψη εποπτείας του παιδιού, η αδιαφορία για τις δραστηριότητες και τα συναισθήματά του, γονεϊκές πρακτικές που χαρακτηρίζονται από υπερβολική αυστηρότητα ή παραχωρητικότητα μπορεί να συμβάλλουν στη διαφυγή στα ναρκωτικά.

–> σχέσεις μεταξύ συνομηλίκων: τα παιδιά, ιδιαίτερα κατά την ευαίσθητη περίοδο της εφηβείας, θέλουν να είναι αρεστά και αποδεκτά από τους συνομηλίκους και τις παρέες τους. Η πίεση που ασκείται από τους συνομηλίκους μπορεί να είναι έντονη και οι έφηβοι, ειδικά με χαμηλό αυτοσεβασμό, είναι πιθανό να δοκιμάσουν κάποια παράνομη ουσία προκειμένου να ενσωματωθούν και να αποκτήσουν τη δική τους θέση στην παρέα.

–> ο κίνδυνος αυξάνεται υπό συνθήκες φτώχειας, όταν η οικογένεια διαμένει σε γειτονιά όπου κυριαρχεί η βία, η εγκληματικότητα, η προκατάληψη και οι συμμορίες.

Ως γονείς γνωρίζετε καλά το παιδί σας και μπορείτε να διαισθανθείτε όταν κάτι δεν πάει καλά. Οι παρακάτω ενδείξεις είναι άξιες προσοχής:

Σωματικά συμπτώματα:

· -αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, απότομη αύξηση ή απώλεια βάρους.

· -αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου, το παιδί κοιμάται περισσότερο ή παραμένει ξύπνιο ώρες που δεν συνηθίζεται.

· - αλλαγές στον τρόπο βαδίσματος, υπερβολικά αργός ή γρήγορος ρυθμός.

· -μάτια κόκκινα και υγρά, κόρες διεσταλμένες, απλανές βλέμμα.

· -τρεμούλιασμα χεριών, ποδιών ή κεφαλιού.

· -παλάμες κρύες και ιδρωμένες.

· -ναυτίες, εφίδρωση, ξερόβηχας, διάρροιες.

· -υπερδραστηριότητα.

· -σημάδια από τρύπημα βελονών σε σημεία του σώματος.

· -πρόσωπο πρησμένο, κόκκινο ή χλωμό.

· -αλλαγές στην εξωτερική εμφάνιση, το παιδί δεν ασχολείται με την προσωπική του υγιεινή.

Συμπεριφορικά συμπτώματα:

· - απότομες αλλαγές στη διάθεση, ευερεθιστότητα και νεύρα.

· -επιθετική συμπεριφορά και αντίδραση σε γεγονότα με οργή και φυγή.

· - απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλιότερα πρόσφεραν ευχαρίστηση.

· - μείωση σχολικής επίδοσης, αδικαιολόγητες απουσίες, σκασιαρχείο.

· -κακοκεφιά και αυτοκτονικές ιδέες.

· - μυστικοπάθεια και περίεργη συμπεριφορά.

· -έλλειψη συγκέντρωσης και ανάγκη απομόνωσης.

· - καινούριες παρέες ή διακοπή μακροχρόνιας φιλίας.

· -περίεργα τηλεφωνήματα από άγνωστα πρόσωπα.

· -τάση να λέει ψέματα ή να αποκρύπτει γεγονότα.

· -κλοπές, αντικείμενα που «χάνονται» μέσα στο σπίτι.

Σε αυτό το σημείο χρειάζεται προσοχή! Ορισμένες από τις παραπάνω ενδείξεις μπορεί να αποτελούν απλώς φυσιολογικές αντιδράσεις ενός εφήβου που αναζητά την αυτονομία και τον εαυτό του. Γνωρίζουμε πόσο δύσκολη είναι η εφηβική περίοδος και η μετάβαση στο στάδιο της ενηλικίωσης. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί προκειμένου να μην βγάλουμε βεβιασμένα

συμπεράσματα και κυρίως να μην βάλουμε το παιδί μας σε υποψίες ότι κάτι δεν λειτουργεί σωστά.

Υπάρχουν κινήσεις που μπορώ να κάνω ώστε να προλάβω το παιδί μου πριν εθιστεί στα ναρκωτικά; Υπάρχουν!

Ø Μιλήστε με το παιδί σας ανοιχτά για τον καπνό, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Τα ταμπού, η αδιαφορία και η ντροπή δεν έχουν θέση. Μιλώντας με ειλικρίνεια στο παιδί μπορεί να το βοηθήσετε να αναθεωρήσει ορισμένες αντιλήψεις του και να συνειδητοποιήσει πως το «όλοι καπνίζουν και όλοι πίνουν» δεν ευσταθεί.

Ø Βοηθήστε το παιδί σας να αναπτύξει αξίες και να μάθει να λέει «όχι». Ένα παιδί που θέλει να ευχαριστεί τους πάντες και να είναι αρεστό είναι πιο ευάλωτο σε πιέσεις και σε συναναστροφή με «κακές» παρέες. Μάθετε στο παιδί σας να αγαπά τον εαυτό του και να αρνείται (ευγενικά) όταν δεν θέλει να κάνει κάτι.

Ø Αποτελέστε πρότυπο μίμησης. Όπως προαναφέρθηκε, τα παιδιά μιμούνται τις συμπεριφορές των γονέων. Γίνετε θετικό πρότυπο στο παιδί σας ως προς τον καπνό, το αλκοόλ και τις ουσίες.

Ø Να επιβραβεύετε το παιδί σας. Να το επαινείτε και να αναγνωρίζετε τις μικρές ή μεγάλες επιτυχίες του στο σχολείο και στις δραστηριότητές του. Με αυτό τον τρόπο οικοδομείται η αυτοπεποίθησή του και αποκτά αυτοεκτίμηση.

Ø Θεσπίστε κανόνες. Ξεκαθαρίστε στο παιδί σας πως η χρήση ουσιών είναι απαγορευτική και συμφωνείστε μαζί του για το ποια θα είναι η τιμωρία του αν παραβεί τους κανόνες. Βοηθήστε το παιδί σας να μάθει να ρυθμίζει τη συμπεριφορά και τις παρορμήσεις του.

Φτάνουμε στο σημείο της αντιμετώπισης. Εάν έχω σοβαρές ενδείξεις πως το παιδί μου παίρνει ναρκωτικά, πώς να το αντιμετωπίσω;

Ø Αρχικά, προσπαθήστε να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας. Όσο δύσκολο κι αν είναι να υποψιάζεται ή να σιγουρεύεται ένας γονιός ότι το παιδί του είναι χρήστης μην χάσετε την ψυχραιμία σας. Οι φωνές, οι απειλές για τιμωρία και οι κατηγορίες δεν βοηθούν.

Ø Συζητήστε με το παιδί σας ήρεμα και ακούστε το με προσοχή. Προσπαθήστε να καταλάβετε σε τι κατάσταση βρίσκεται και ποιος είναι ο λόγος που το οδήγησε στα ναρκωτικά. Ακόμη κι αν εκείνη τη στιγμή δεν είστε σε θέση να επεξεργαστείτε και να κατανοήσετε τα λεγόμενά του, είναι σημαντικό να ακούσετε τι έχει να σας εκμυστηρευτεί.

Ø Μην παρακολουθείτε κρυφά το παιδί γιατί, εάν το συνειδητοποιήσει, παρεμποδίζεται η σύναψη μιας σχέσης εμπιστοσύνης και ειλικρίνειας.

Ø Μην συζητάτε το θέμα με άλλους ανθρώπους εκτός από τον ενδιαφερόμενο. Το παιδί θα νιώσει άσχημα, άβολα και θα αισθανθεί πως δημιουργείται ένα κλίμα συνομωσίας μέσα στην οικογένεια.

Ø Μην αποδίδετε κατηγορίες στο παιδί, τις παρέες ή σε μέλη της οικογένειας. Συνήθως για τη χρήση ναρκωτικών δεν υπάρχει αποκλειστικά ένας παράγοντας ευθύνης αλλά πολλά άτομα ή ερεθίσματα συμβάλλουν στην εμπλοκή.

Ø Μείνετε ενωμένοι. Αυτή είναι μια περίοδος κρίσιμη κατά την οποία πρέπει να επιλυθούν όλα τα προβλήματα και η οικογένεια να συνεργαστεί.

Ø Μην νιώθετε ενοχές. Το να παλεύετε με αισθήματα ενοχής και ντροπής δεν βοηθά ούτε το παιδί ούτε τη συνοχή της οικογένειας. Προτεραιότητά σας αυτό το διάστημα είναι να γίνει το παιδί σας καλά.

Ø Μιλήστε. Υπάρχουν υποστηρικτικές ομάδες γονέων όπου μπορείτε να μιλήσετε με ειλικρίνεια για το πρόβλημά σας χωρίς να φοβάστε την κριτική.

Ø Ζητήστε βοήθεια. Υπάρχουν εξειδικευμένοι φορείς, όπου μπορείτε να απευθυνθείτε και να βρείτε υποστήριξη εσείς και το παιδί σας και μαζί να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα. Το παιδί σας σάς χρειάζεται στο πλευρό του χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Στηρίξτε το, μείνετε ενωμένοι και πορευθείτε μαζί στο δρόμο της θεραπείας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

· ΟΚΑΝΑ. Πληροφορίες για Γονείς. Διαθέσιμο: http://www.okana.gr/component/k2/item/176. Ανασύρθηκε: 11/01/2014.

· ΠΥΞΙΔΑ. Απαντώντας στις ανησυχίες των γονέων για τα ναρκωτικά. Διαθέσιμο: http://www.pyxida.org.gr/science_programs_det.asp?programs_cat_id=3&mid=2&programs_id=24. Ανασύρθηκε: 11/01/2014.

· Wenar, C. & Kerig, P.K. (2008). Εξελικτική Ψυχοπαθολογία, Ψυχοπαθολογίες της Εφηβικής Μεταβατικής Περιόδου (σελ. 491-496). Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.

ΕΥΔΟΚΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

Προσωπική σελίδα / Προφίλ Facebook

Άρθρα Ψυχολογίας - Psychologized - Σχέσεις - Ψυχολόγος -Ψυχολογία - Άγχος - Κατάθλιψη