Ιδεοψυχαναγκαστικη Διαταραχη.

Φανταστείτε πως στο μυαλό σας, επικρατεί μια συγκεκριμένη σκέψη ή μια εικόνα που δεν μπορείτε να σταματήσετε να σκέφτεστε. Αυτή η σκέψη όμως επαναλαμβάνετε στο μυαλό σας αρκετά συχνά. Πολλές φορές αυτές οι σκέψεις, σας κατακλύζουν με αποτέλεσμα να νιώθετε ένα έντονο συναίσθημα ανησυχίας, άγχους, φόβου, ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που αυτές οι σκέψεις επηρεάζουν την καθημερινότητα σας; Τότε μιλάμε για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή που μόνο επαγγελματίες ψυχολόγοι και ψυχίατροι μπορούν να διαγνώσουν.

Πιο συγκεκριμένα για να δοθεί διάγνωση απαιτούνται τρία βασικά στοιχεία:

Το άτομο να παρουσιάζει ιδεοληψίες (έμμονες σκέψεις).

- Το άτομο να παρουσιάζει ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.

-- Συνήθως αυτές οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές και οι ιδεοληψίες απαιτούν πολύ χρόνο με αποτέλεσμα το άτομο να αντιμετωπίζει δυσκολίες στην καθημερινότητα του (εργασία, σπουδές, διαπροσωπικές σχέσεις κλπ).

Οι ιδεοληψίες είναι:

Σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που επέρχονται ξανά και ξανά και τις οποίες το άτομο αδυνατεί να ελέγξει. Το άτομο δεν επιθυμεί να έχει έμμονες ιδέες που δεν μπορεί να ελέγξει και αντιλαμβάνεται πως είναι ανεπιθύμητες, ενοχλητικές αλλά και παράλογες σκέψεις. Συνήθως αυτές οι σκέψεις συνοδεύονται από δυσάρεστα συναισθήματα, όπως φόβο, ανησυχία, ανασφάλεια, άγχος ή το συναίσθημα ότι όλα πρέπει να γίνουν με έναν τελειοποιημένο τρόπο. Οι ιδεοληψίες απαιτούν πολύ χρόνο από το άτομο με αποτέλεσμα να μένει πίσω στην καθημερινότητα του (κοινωνικοποίηση, εργασία, σπουδές κλπ).

Κάποιες από τις συνηθισμένες έμμονες ιδέες είναι οι εξής:

· Φόβος μόλυνσης από ασθένειες ή μικρόβια.

· Φόβος ότι κινδυνεύει ο εαυτός τους ή κάποιος άλλος.

· Έντονη ανάγκη για ακρίβεια ή τάξη.

· Δυσάρεστες σκέψεις που αφορούν στην σεξουαλικότητα.

· Σκέψεις που αφορούν την θρησκεία.

Οι ψυχαναγκασμοί:

Το άτομο παρουσιάζει επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή σκέψεις με σκοπό να απομακρύνει τις ιδεοληψίες. Γνωρίζουν πως αυτές οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές λειτουργούν προσωρινά και ότι στην ουσία δεν απομακρύνουν οριστικά τις ιδεοληψίες. Ενεργούν με αυτόν τον τρόπο λοιπόν διότι δεν γνωρίζουν πως αλλιώς να αντιμετωπίσουν τις έμμονες ιδέες και να ανακουφιστούν από τα δυσάρεστα συναισθήματα.

Ψυχαναγκασμός μπορεί επίσης να θεωρηθεί όταν το άτομο αποφεύγει τις καταστάσεις που πυροδοτούν τις ιδεοληψίες του. Όπως ειπώθηκε και παραπάνω για τις ιδεοληψίες, το ίδιο και οι ψυχαναγκασμοί απαιτούν χρόνο και δυσχεραίνουν τη διεξαγωγή σημαντικών ασχολιών (κοινωνικοποίηση, εργασία, σπουδές κλπ).

Κάποιες συνηθισμένες ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές είναι οι εξής:

· Επίμονη τακτοποίηση πραγμάτων.

· Επίμονη καθαριότητα.

· Αριθμητικές πράξεις.

· Συνεχής επανάληψη λέξεων ή πράξεων με το νου.

· Άγγιγμα με συγκεκριμένο τρόπο.

· Συλλογή άχρηστων αντικειμένων.

Χαρακτηριστικά Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής:

· Η τελειομανία.

· Η αυστηρή πειθαρχία στον εαυτό τους.

· Η υπερβολική ευσυνειδησία.

· Η αδιαλλαξία σε θέματα ηθικής και αξιών.

· Η άκαμπτη συμπεριφορά, τυπικότητα.

· Ιδιαίτερη έμφαση σε λεπτομέρειες.

· Επιθετικότητα, ανταγωνιστικότητα και ανυπομονησία.

· Υπερβολικά υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό τους αλλά και από τους γύρω.

· Σκληρή κριτική στον εαυτό τους αλλά και τους άλλους όταν δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους.

· Εμφανίζουν δυσκολία κατανόησης της διαφορετικότητας. Γενικά δυσκολεύονται να αλλάξουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις μέσα από συζήτηση και επικοινωνία.

· Δίνουν ιδιαίτερη σημασία στους κανονισμούς, στις λεπτομέρειες, στην καθαριότητα και στην ενασχόληση με την τάξη.

· Θέλουν να παίρνουν οι ίδιοι την πρωτοβουλία και όχι οι άλλοι και να έχουν κυρίαρχο ρόλο.

· Δυσκολία στο να αναθέτουν σε άλλους κάποιο καθήκον ή κάποια εργασία. Εκτός και αν ακολουθήσουν τις εντολές του με ακρίβεια.

· Αξιολόγηση γεγονότων και προσώπων με βάση λογικής και όχι με βάση συναισθήματος.

· Έλλειψη ανεκτικότητας και ελαστικότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις.

· Τάσεις κυριαρχίας στου γύρω του.

· Υπολανθάνουσα και συγκαλυμμένη βίωση, θυμού και οργής για όσους και όσα δεν είναι όπως θα έπρεπε.

· Αφοσιωμένοι υπερβολικά στην δουλειά τους.

· Δυσκολία βίωσης και έκφρασης των έντονων συγκινήσεων.

· Αδυνατούν να αφεθούν και να χαλαρώσουν.

· Αισθάνονται πίεση όταν δεν έχουν αρκετό χρόνο στην διάθεση τους.

· Πιέζουν υπερβολικά τον εαυτό τους για διάφορες καταστάσεις.

Έρευνες υποστηρίζουν πως περίπου 1 στους 100 ενήλικες μεταξύ 2 και 3 εκατομμύρια ενήλικες στις Η.Π.Α έχουν Ιδεοψυχαγκαστική Διαταραχή. Πιο συγκεκριμένα, αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί με τον πληθυσμό της πόλης Houston του Texas. Σύμφωνα με άλλες έρευνες, τουλάχιστον 1 στους 200 παιδιά και εφήβους, 500,000 στις Η.Π.Α. έχουν ΙΨΔ. Στην ίδια περίπου αναλογία, η διαταραχή αυτή εμφανίζεται σε άνδρες και γυναίκες και τα συμπτώματα πρωτοεμφανίζονται σε νεαρή ηλικία.

Πότε χρειάζεται κάποιος να ζητήσει βοήθεια από έναν ειδικό;

Όταν διαπιστώσετε πως τα συμπτώματα που εκδηλώνετε είναι έντονα, επιμένουν, έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια (από τότε που πρωτοεμφανίστηκαν), δεν έχουν λογική βάση αλλά και εμποδίζουν την καθημερινότητα σας, τότε θα ήταν καλό να επισκεφτείτε έναν ειδικό. Συνήθως αυτά τα συμπτώματα δεν σας αφήνουν να επικεντρωθείτε σε καθημερινές δραστηριότητες και σας αποκόβουν από τους φίλους σας ή την οικογένεια σας. Επίσης τα συμπτώματα αυτά μπορεί να επηρεάσουν το ύπνο σας αλλά και τις διατροφικές συνήθειες.

Τα συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής είναι τα εξής:

· Το συχνό και έντονο πλύσιμο των χεριών.

· Έντονο το συναίσθημα της ενοχής και της τιμωρίας όταν νιώθουν πως δεν έκαναν κάτι σωστά.

· Φόβος μετάδοσης μικροβίων μέσα από διάφορα αντικείμενα.

· Έντονος φόβος μικροβίων και η υποψία ότι θα κολλήσουν κάποια σοβαρή ασθένεια.

· Εξετάζουν ή ψάχνουν έντονα το σώμα τους μήπως βρουν ίχνη κάποιας ασθένειας.

· Δυσκολία στην ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας λόγο επιλαμβανόμενης συμπεριφοράς ή πράξεις όπου γίνεται με τελετουργικό τρόπο.

· Επανάληψη κάποιων πράξεων όπως το αναβόσβησμα των φώτων.

· Έντονη ανάγκη για τακτοποίηση των πραγμάτων με αποτέλεσμα να αφιερώνουν πολύ χρόνο σε αυτό.

· Έντονη ανησυχία όταν διάφορα αντικείμενα δεν βρίσκονται στην αρχική τους θέση.

· Υπάρχει αναστάτωση όταν κάποιος αγγίζει τα πράγματα τους και τα τακτοποιεί.

· Δυσκολεύονται να πετάξουν αντικείμενα που δεν χρειάζονται με αποτέλεσμα να τα κρατάνε στο σπίτι τους.

· Αδυναμία στο να ελέγξουν τις σκέψεις τους αλλά και να τις κατευθύνουν.

· Έντονη ανάλυση ενός γεγονότος για να φτάσουν σε ένα αποτέλεσμα ή για να βεβαιωθούν για κάτι.

· Ελέγχουν σε καθημερινή βάση το θερμοσίφωνο, το κλείδωμα της πόρτας, τον φούρνο ή τους διακόπτες του ηλεκτρικού.

· Έντονες σκέψεις που προκαλούν τρόμο όπως πυρκαγιά, θάνατος και ασθένειες.

· Σκέψεις απαράδεκτες που αφορούν στη σεξουαλικότητα.

· Αποφεύγουν ορισμένα πράγματα σαν προκατάληψη όπως κάποια χρώματα, αριθμούς ή ονόματα επειδή τα έχουν συνδέσει με τρομακτικά γεγονότα.

· Ακούσια παρόρμηση ότι θα βλάψουν ένα αγαπημένο πρόσωπο.

· Διάφορες θρησκευτικές σκέψεις.

Αιτιολογία:

Σύμφωνα με τις έρευνες η αιτιολογία αυτής της διαταραχής δεν είναι ιδιαίτερα ξεκάθαρη. Ορισμένες έρευνες όμως επικεντρώνονται σε βιολογικούς αλλά και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες για την εμφάνιση της. Υποστηρίζουν επίσης πως στρεσσογόνοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να οφείλονται στην επιδείνωση συμπτωμάτων. Οι τρέχουσες έρευνες επικεντρώνεται στην λειτουργία του εγκεφάλου αλλά και στο πως επιδρά. Υποστηρίζουν πως έχουν βρεθεί μειωμένα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη και ότι μπορεί να κληρονομείται αυτή η διαταραχή. Τα φάρμακα όμως βοηθάνε στην αύξηση της συγκέντρωσης σεροτονίνης στον εγκέφαλο και συνεπώς βοηθάνε και στην βελτίωση των συμπτωμάτων.

Θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής:

Το πρώτο βήμα είναι να ζητήσει κάποιος βοήθεια από έναν ειδικό και στην συνέχεια ο ειδικός θα τον καθοδηγήσει και θα τον βοηθήσει να ξεπεράσει και να αντιμετωπίσει ριζικά την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή. Δυο είναι οι θεραπείες που βοηθάνε στην αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής, η πρώτη είναι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία και η δεύτερη είναι η φαρμακευτική αγωγή. Η από κοινού χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε μια αποτελεσματικότατη θεραπεία. Συνήθως, οι ψυχοθεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται γι’ αυτήν την διαταραχή είναι η έκθεση και η πρόληψη. Με αυτόν τον τρόπο το άτομο θα μπορέσει να ελέγχει το άγχος του χωρίς να πραγματοποιούνται αυτά που φοβάται. Για να μπορέσει το άτομο να βοηθήσει τον εαυτό του θα πρέπει πρώτα να κατανοήσει πως επιδρά το άγχος στον οργανισμό του. Η δεύτερη θεραπεία είναι η φαρμακευτική αγωγή η οποία καταφέρνει να επηρεάζει τα επίπεδα της σεροτονίνης και έτσι βοηθάει στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων. Τα φάρμακα αυτά μειώνουν την ένταση των ιδεοληψιών και τις ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.

Συνεπώς, για να καταφέρει κάποιος να μειώσει το άγχος του και τις ιδεοληψίες του, πρέπει να σταματήσει να ενδίδει στην όποια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά. Το άτομο λοιπόν θα πρέπει να εκπαιδευτεί και να μάθει να διαχειρίζεται ορθά τα συμπτώματα του και να καταφέρει να γίνει θεραπευτής του εαυτού του. Έτσι λοιπόν θα μάθει ο ίδιος να ελέγχει το πρόβλημα του και όχι να τον ελέγχει η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.

Πηγές:

American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4thed. (DSM-IV).Washington, DC, American Psychiatric Association.

Attiulah, Ν. et al. (2000). Clinical features of OCD. psychiatr.clin.north am 2000, 23:469-491.

Beck J. S. (2000), Εισαγωγή στη Γνωσιακή θεραπεία. Εκδόσεις Πατάκη.

Clark, D. A. (2011). Cognitive Behavior therapy for OCD. New York: Guilford Press.

Hollander, E. (1998). Treatment of obsessive compulsive spectrum disorders with ssris. br.j.psychiatry 1998, 7-12.

Jenike, M. Baer, M., Minichiello, W. (1998). Obsessive - Compulsive Disorders, USA Mosby.

Leckman J. et al. (2001). Symptom dimensions in OCD: toward quantitative phenotypes. am.j.med.genet., 105:28-30.

March, J. & Benton, C. (2007). Talking Back to OCD. (pp. 10-11). The Guilford Press.

Phillips, K. (2002). The obsessive compulsive spectrums. psychiatr.clin.north.am 25:791-809.

Ruscio A. M., Stein D.J., Chiu W.T., Kessler R.C. (2008). “The epidemiology of obsessive-compulsive disorder in the National Comorbidity Survey Replication.” Molecular Psychiatry.